Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗ

Η ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη εκφράζει μ’ έναν ιδιότυπα σύγχρονο τρόπο το συλλογικό και προσωπικό αδιέξοδο ενός κόσμου που τότε, στις αρχές του 20^ου αιώνα, είχε πολλά κοινά στοιχεία με το δικό μας. Φαίνεται ότι ακόμα κι αν δεν ευσταθεί ιστορικά αλλά ούτε  επιστημονικά, στο πέρασμα της εκατονταετίας εκκολάπτονται συνήθως κοσμογονικές αλλαγές, ώστε να βγουν στο φως τα πολιτικά αδιέξοδα, η φθορά των ιδανικών, οι διαμαρτυρίες και επαναστατικές πράξεις για ελευθερία και ισότητα, η εμφάνιση ή η αναζωπύρωση φασιστικών ιδεολογιών με όλα τα συμπαρομαρτούντα που θα οδηγήσουν εν τέλει  στον αναπόφευκτο θάνατο του παλιού γερασμένου κόσμου και στην εμφάνιση του νέου -καλύτερου ή χειρότερου-.

Ταυτόχρονα όμως συνυπάρχουν ή γεννιούνται  σπουδαίες μορφές της τέχνης και του πολιτισμού που αφήνουν ανεξίτηλο στίγμα στους επιγόνους τους.

Σε τέτοιες συνθήκες -βαλκανικοί πόλεμοι, δικτατορία Πάγκαλου, Μικρασιατική καταστροφή, νεοσύστατη σοσιαλιστική οργάνωση στη Ρωσία- εμφανίστηκε στα γράμματα  ο Καρυωτάκης, που με  εντελώς ξέχωρο δικό του ύφος, απαλλαγμένο από τη μεγαλοστομία, το στόμφο και το στείρο διδακτισμό καταξιωμένων παρνασσιστών, λιτό και γυμνό αλλά ταυτόχρονα βαθιά λυρικό και τρυφερό, αναδείκνυε με αριστουργηματικό  (αυτο)σαρκασμό την τραγικότητα της ύπαρξης, την ασυδοσία του κατεστημένου, την περιφρόνηση  απέναντι σε θεσμούς και ήθη που δυνάστευαν την ανάγκη του ανθρώπου για  ψυχική ανάταση και ευτυχία.

Εσωστρεφής, μελαγχολικός και μοναχικός, χωρίς ωστόσο να περιχαρακώνεται με την πένα του στο  ιδιωτικό οχυρό του, υπήρξε δραστήριος συνδικαλιστικά στο χώρο της Αριστεράς και έγινε μια περίοδο γραμματέας του κλάδου του.

Η ποίηση του Καρυωτάκη, αν αφορούσε τις μέρες μας θα μπορούσε -έστω και παρακινδυνευμένα- να χαρακτηριστεί ως ποίηση της ήττας ενώ η αυτοκτονία του στην Πρέβεζα το 1928, είτε λόγω της εύθραυστης ιδιοσυγκρασίας του, είτε λόγω της ασθένειάς του, ήταν μια ξεκάθαρη πράξη διαμαρτυρίας, όχι μόνο εξαιτίας του αδιεξόδου που βίωνε στο κλειστό και πιεστικό περιβάλλον της επαρχίας, αλλά και ένα συνειδητό διάβημα ενάντια στο  κράτος που δεν έδινε ούτε κατά διάνοια τη δυνατότητα στο δημόσιο υπάλληλο να υπάρχει εκτός των ανελαστικών τειχών του.

Όπως κι αν είναι η παρουσία του στα ελληνικά γράμματα επηρέασε τους ομοτέχνους του και άνοιξε νέους ορίζοντες σε σπουδαίους ποιητές της επόμενης γενιάς, όπως ήταν ο Σεφέρης και ο Ελύτης.

O Kαρυωτάκης δεν άφησε πλήθος έργων πίσω του. Σχετικά μ' αυτό, στο προλογικό σημείωμα

μιας παλιότερης έκδοσης με αφορμή τα πενήντα χρόνια από το θάνατό του, (1928-1978) γράφει ο Τάσος Βουρνάς:

«Ήταν ένας μεγάλος της ποίησης, με τρομακτική ευαισθησία στις δημιουργικές του χορδές, που χάθηκε ενσυνείδητα πρόωρα. Η ποίηση γι’ αυτόν ήταν επώδυνη γέννα κι όχι η στιχουργική ευκοιλιότητα, που χαρακτηρίζει τους εκπροσώπους της εποχής εκείνης στην Ελλάδα. Ας μου συγχωρηθεί η ασέβεια για όλους εκείνους που έχουν κάνει την ποίηση μεροκάματο. Δεν  είναι. Οι μεγάλοι του ποιητικού χώρου είναι και ολιγογράφοι, κοσκινίζουν αδιάκοπα το έργο τους, ώσπου να μείνουν τα ψήγματα του χρυσού, όπως στο κόσκινο του χρυσοθήρα μένει το πολύτιμο μέταλλο, μετά την έκπλυση του χώματος.

Όταν ο ίδιος ο δημιουργός δεν ελέγχει την ποσότητα της παραγωγής του, όπως το κάνει ο Καρυωτάκης, τη δουλειά αυτή την αναλαμβάνει ο χρόνος με υψηλό αίσθημα δικαιοσύνης. Από τους ποιητές της παράδοσής μας ο Σολομός είναι ο κατ’εξοχήν αυτοελεγχόμενος και κάποτε μάλιστα με μιαν ανήκουστη σκληρότητα, όταν σε σελίδες ολόκληρες χειρογράφων του, που δημοσιεύτηκαν από τη φιλολογική έρευνα των ημερών μας, διακρίνονται οι βίαιες διαγραφές μ’ ένα Χ από πάνω ως κάτω, ενώ η λέξη σκατά  αποτελεί την αυτοκριτική του ποιητή.

Ο Κάλβος, ο άλλος αυτός μέγας της παράδοσης, ποιητής σκοπιμοθηρικός, δεν ξέφυγε από τα τομίδια της Λύρας  και των Ωδών  του. Αντίθετα ο Παλαμάς έχει σπείρει με στίχους πέντε δεκαετίες από δυο σύστοιχους αιώνες, χωρίς ν’ ανησυχεί για την πλημμύρα αυτή της ποίησης που, σαν χείμαρρος μετά τη βροχή, κατεβάζει άνθη, αγκάθια, κοτρόνια, αλλά και ετερόκλητα αντικείμενα.

Και σήμερα ένα από τα πιο αχάριστα προβλήματα της κριτικής είναι το έργο του Προκρούστη, που κόβει απ’ το παλαμικό έργο και τελειωμό δεν έχει.Τι θα επιζήσει στο μέλλον; Ιδού το πρόβλημα. Από τους ποιητές-ποταμούς προκύπτει άμεσα θέμα επιβίωσης τούτου ή εκείνου του μέρους του έργου τους ενώ για τον Καβάφη ή τον Καρυωτάκη (για να παραμείνει ο λόγος μόνο γύρω από τους νεκρούς) τέτοιο πρόβλημα δεν υπάρχει.

Στην ποίηση η ποσότητα είναι σχεδόν πάντοτε σε βάρος της ποιότητας».