Παρασκευή 29 Νοεμβρίου 2013

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΡΙΑΡΑΣ: ΑΠΟΛΟΓΟΣ ΒΙΟΥ 107 ΕΤΩΝ

«Το ξέρω καλά. Οι περισσότεροι – ειδικά κάποιοι νεόκοποι από τις τηλεοράσεις που έρχονται
να με δουν, να μου ζητήσουν "δηλώσεις", δεν είναι γιατί γνωρίζουν και εκτιμούν το έργο και την προσωπικότητά μου. Είναι η ηλικία μου που τους κάνει εντύπωση. Δεν επεπόθησα ξέρετε τόσο μακρύ βίο... Έγινε. Δεν θέλω πια άλλο να ζήσω. Η χαρά μου (η αγαπημένη μου σύζυγος) έφυγε. Ο έρωτας– τον οποίο η ύπαρξή της και μόνο μου ενέπνεε, ο έρωτας για τη ζωή, τη δημιουργία και την εργασία, για τη δημιουργία, δεν υπάρχει πια. Οπότε, σας ευχαριστώ για τις ευχές και τα δώρα αλλά... είναι πλέον περιττά. Και η εποχή μας δεν το θέλει το περιττό..».

Αυτά ανέφερε, μεταξύ πολλών άλλων, στη συνέντευξή του την Πέμπτη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στη δημοσιογράφο Βίκυ Χαρισοπούλου, ο Εμμανουήλ Κριαράς, με αφορμή τα 107α γενέθλιά του: Ο διακεκριμένος φιλόλογος και ομότιμος καθηγητής της Φιλοσοφικής σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, γεννήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 1906 (15 Νοεμβρίου σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο που ίσχυε τότε) στον Πειραιά.

Ο Εμμανουήλ Κριαράς ζει πάντα στο διαμέρισμα του δευτέρου ορόφου της οδού Αγγελάκη, ανάμεσα σε βιβλία, χαρτιά, στυλό, λεξικά, φωτογραφίες (κυρίως της συζύγου του), μερικές παλιές πολυθρόνες, μια κλειστή (πάντα) τηλεόραση, λίγες εφημερίδες – «δεν αγοράζω πια τέσσερις την ημέρα, τις μείωσα... δεν έχουν πια ειδήσεις» λέει μάλλον απογοητευμένος.

Τα γενέθλιά του που τιμώνται πάντα από τους φίλους και συνεργάτες του – ή έστω όσους απ' αυτούς απέμειναν εν ζωή – «θα είναι κάτι λιτό. Απλώς θα μαζευτούμε να φάμε μαζί. Η εποχή δεν επιτρέπει πλέον τα περιττά...».

«Δεν ήλπιζα τόσο μακρά ζωή... Θυμάμαι, ξέρετε, τον κομήτη του Χάλεϊ, την εμφάνιση του Βενιζέλου, παρέστην – μικρό παιδί – σε ένοπλο συλλαλητήριο στην Κρήτη...».

«Δεν θέλω πλέον να ζω. Θέλω να διατηρήσω την αισιοδοξία μου αλλά δεν μου το επιτρέπουν τα "πράγματα" όπως έχουν καταστεί. Και σε κοινωνικό και σε προσωπικό επίπεδο. Κοινωνικά, μ' αυτή την κατάπτωση την οικονομική, αλλά όχι μόνο. Είναι πολιτικό το πρόβλημα και βεβαίως και πρόβλημα παιδείας. Ο Έλληνας έχει τον... ηρωισμό να θαυμάζει το αρχαίους– χωρίς, όμως, να τους γνωρίζει, ούτε να τους καταλαβαίνει. Έτσι, γιατί τον βολεύουν... Παράλληλα, φροντίζει για τον διορισμό του "ανάξιου" συνήθως παιδιού του σε βάρος του άξιου παιδιού του διπλανού, ο οποίος δεν έχει τις ίδιες... γνωριμίες, φροντίζει να δουλεύει όσο το δυνατό λιγότερο, να πάει αργότερα και να φεύγει νωρίτερα από τη δουλειά του, να βάζει στην τσέπη του ό,τι και όσο μπορεί ο καθένας– όχι μόνο οι πολιτικοί- απ' αυτά που δεν του ανήκουν, να μισεί και να υπονομεύει τον "άλλο", να...».

Δηλαδή, «μαζί τα φάγαμε»;
«Ενέχει μια μεγάλη αλήθεια αυτή η ρήση. Υπό την έννοια της νοοτροπίας που έχει επικρατήσει. Λείπει η εθνική αλληλεγγύη και επικρατεί - ακόμα και σήμερα εν μέσω αυτής της ανθρωποφονικής κρίσης - το ατομικό συμφέρον».

Ψηφίζετε; Πώς μορφοποιείται, στα ελληνικά πολιτικά δεδομένα του σήμερα, το όραμά σας περί του δημοκρατικού σοσιαλισμού ως «μόνη λύση»;

«Μέχρι πρόσφατα το έκανα. Τώρα δεν με βαστούν τα πόδια μου να πάω στο εκλογικό κέντρο. Είχα τοποθετηθεί και στο ψηφοδέλτιο επικρατείας του ΠΑΣΟΚ. Μου είχε τηλεφωνήσει τότε ο κ. Πετσάλνικος για να ζητήσει την έγκρισή μου και του είχα πει, θυμάμαι, ότι αποδέχομαι, αλλά... θα ήθελα να είναι πιο σοσιαλιστικό το κόμμα... Δυστυχώς, δεν τα κατάφερε... Ύστερα... όχι, όχι δεν είμαι υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν έχω εμπιστοσύνη σ' αυτά που λέει ο κ. Τσίπρας. Ούτε με το ΚΚΕ. Τον κομμουνισμό τον γνωρίσαμε στη Ρωσία έτσι όπως εφαρμόστηκε ... Ήμουν υπέρ του κ. Κουβέλη. Πίστευα πως είναι αυτός που εκφράζει μια αριστερή πολιτική, αλλά δημοκρατική. Όπως ήταν και το όνομα του κόμματός του. Είναι λυπηρό, όμως, το ότι και σ' αυτό τον πολιτικό χώρο υπήρξαν εσωτερικές διαφωνίες και διασπαστικές κινήσεις που οδήγησαν και στην αποχώρησή του από την κυβέρνηση».

Κι αν σας ρωτούσα και πάλι, «τι να κάνουμε»;

«Πρώτον οι νέοι να μην φεύγουν στο εξωτερικό. Να μάθουν να επιμένουν και να υπομένουν. Χάνουμε το αίμα μας ως έθνος με τη φυγή των νέων. Δεύτερον: Να μείνουν εδώ, να δουλέψουν, να αγαπήσουν την εργασία, να μην απεργούν (ειδικά οι δάσκαλοι, οι γιατροί...) Και τρίτον... εγώ να φύγω... Κουράστηκα πια. Δεν θέλω άλλο να ζω για να βλέπω αυτή την κατάσταση».

Είναι που εξέλειπε ο έρωτας; Έτσι όπως το θέσατε προ ολίγων ετών– υπό την έννοια της αέναης επιδίωξης του ιδανικού;
«Επίστεψα βαθιά στον έρωτα! Αρκεί βέβαια να έχει εκδήλωση και από τις δύο πλευρές. Προσωπικά, έζησα ευτυχισμένο βίο. Η γυναίκα μου, με την οποία έζησα 65ετή κοινό ευτυχισμένο βίο, κατανοούσε, κι εγώ εκείνη. Ερωτευτήκαμε και οι δύο την εργασία, τη δημιουργία, ο ένας τον άλλο... Επίστεψα πολύ στον έρωτα... Είναι αυτός που που σε βοηθά να ζεις και να δημιουργείς. Είναι αυτό που λείπει ίσως σήμερα...».

Και η έλλειψη απογόνων; Είναι κάτι που αν μπορούσατε θα αλλάζατε;

«Είναι γεμάτο το σπίτι, οι βιβλιοθήκες με απογόνους μου (τα βιβλία του). Το πρόβλημα υγείας της συζύγου μου δεν μας επέτρεψε να αποκτήσουμε παιδιά. Είναι ένα στοίχημα η τεκνοποιία... Και αποδεικνύεται ότι είναι ευτύχημα ή δυστύχημα... Τελικώς, ευτυχώς που δεν έχω παιδιά. Τουλάχιστον – αν και τα δικά μου παιδιά θα ήταν σήμερα πολύ μεγάλα – δεν θα χρειαζόταν και θα κινδύνευαν να αναγκαστούν να φύγουν από τη χώρα λόγω της κρίσης... Τη βλέπω ξέρετε πολύ συχνά στον ύπνο μου... (τη σύζυγο του Αικατερίνη Στρυφτού- Κριαρά). Θα ήθελα και να αναστηθεί, αλλά δεν γίνεται».

«Είμαστε τραγικές μορφές. Το γεγονός ότι έχουμε συνείδηση δεν νομίζω ότι είναι στοιχείο ουσιαστικής ευτυχίας. Ο άνθρωπος ζει πιο ευτυχισμένα όταν δεν έχει συνείδηση της τραγικότητας της ζωής του. Εγώ- δυστυχώς -την έχω. Επιθυμία μου είναι πλέον να μη ζήσω. Είναι βάρος πια η ζωή μου» έλεγε προ επταετίας – μόλις που είχε κλείσει τα 100.

Ο Εμμανουήλ Κριαράς άλλαξε σύντομα γνώμη. Δυο-τρία χρόνια μετά, δήλωνε: «Όχι δεν φοβάμαι τον θάνατο. Δεν θέλω όμως να πεθάνω αμέσως... Θέλω να ολοκληρώσω τις εκκρεμότητες των κειμένων μου».

«Απόλογος Βίου»

Είναι αυτές οι εκκρεμότητες που ολοκλήρωσε ήδη. Το τελευταίο βιβλίο του βρίσκεται ήδη στο τυπογραφείο κι έχει τον τίτλο «Απόλογος Βίου».

«Προσθέτω ό,τι ίσως παρέλειψα στις προηγούμενες εργογραφίες και βιογραφίες μου. Αυτά που σας είπα στις κατά καιρούς συζητήσεις μας. Για τη ζωή μου, τη γυναίκα μου, τις δραστηριότητες μου».

Κι αν σας ζητούσα μια περίληψη, έναν «τίτλο», αυτού του απολόγου του βίου σας;

«Στη ζωή μου έκαμα αυτό που θεωρούσα καθήκον μου».
(από την συνέντευξη που παραχώρησε χθες, Πέμπτη 28 Νοεμβρίου, στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στην δημοσιογράφο Βίκυ Χαρισοπούλου, οδιακεκριμένος καθηγητής της Φιλοσοφικής σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Εμμανουήλ Κριαράς, με αφορμή τα 107α γενέθλιά του)

Τετάρτη 27 Νοεμβρίου 2013

Μιχάλης Γκανάς: "Είσαι ακοίμητη θάλασσα στην υδρόγειο χούφτα μου"

Γκανάς Μιχάλης, Τα μικρά, Καστανιώτης, Αθήνα, 2000.

Φέρτε τους άρχοντες
να ευθυμήσουμε λιγάκι
να θυμηθούμε τις ευθύνες μας.
~*~


Έτσι ήταν η Ελλάδα πάντοτε
ένας δίσκος με αντίδωρα.
Κανένας δεν τη χόρτασε.
~*~

ΕΘΝΙΚΗ ΟΔΟΣ

Από δω έφυγε
η μισή πατρίδα
για τα ξένα.
~*~


Από χάδι σε χάδι
έγινε βότσαλο.
Καμιά παλάμη δεν τη θυμάται.
~*~


Καθώς κοιμάσαι
τα φύκια του ύπνου
προβαίνουν απ’τα βλέφαρά σου.
~*~


Είσαι ακοίμητη θάλασσα
Στην υδρόγειο χούφτα μου.


Ανασαίνεις και με πλημμυρίζεις.
~*~


Κι αν κουραστούν απ’ το τοπίο
κι αν κουραστούν από την κάμαρα
πώς ν’αποδράσουν τα παράθυρα.
~*~


Θα ‘χουμε σε παλιό καθρέφτη γνωριστεί
κι έμεινε αυτό το ράγισμα στα μάτια.
~*~


Κάποτε πέφτει η ψυχή
Εκεί που το κορμί σκοντάφτει.
Πέφτει σαν αρμαθιά κλειδιά
μένεις απ’ έξω.
~*~


Χρόνια που πέσαν πάνω μας σαν προβολείς.
Μας ντουφεκίζουν έναν έναν
σαστισμένους λαγούς.
~*~


ΑΝΤΙΤΙΜΟ

Μόνο το φίδι ξέρει τι θα πει
ν’ αλλάζεις το πετσί σου.
Γι΄αυτό του περισσεύει το φαρμάκι.
~*~


Ψηλή γυναίκα
μού ρίχνεις τον ίσκιο σου
και σουρουπώνω.


Πηγάδι γίνομαι βαθύ
και με πονάνε τ’ άστρα.



ΣΥΝΕΙΡΜΟΙ

«Έτσι ήταν η Ελλάδα /ένας δίσκος με αντίδωρα/ ποτέ κανείς δεν τη χόρτασε». Αυτά τα αντίδωρα πλάθονται μέσα σε θαλασσινό νερό. Αλμυρά προς αφύπνιση και δίψα. Άνθρωποι πάνω τους αντί για θεία κοινωνία: ζύμη για ξηρά και νερό για θάλασσα. Έτσι κάποτε κάποιος γλύπτης δημιούργησε την Ελλάδα. "Τα νησιά χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα". Μικρά σχήματα δουλεμένα με μαστοριά. Κι αν χάσεις το δρόμο σου, μπορείς να τα ακολουθήσεις και να φτάσεις στον προορισμό σου. Φτάνει να μην έχουν περάσει από εκεί τα γνωστά πουλιά των παραμυθιών.

«Κι αν κουραστούν από το τοπίο/ κι αν κουραστούν από την κάμαρα/ πώς να αποδράσουν τα παράθυρα». Τα παράθυρα είναι ταλαντούχοι φωτογράφοι. Ούτε μία χαμένη λήψη κατεγεγραμμένη στο βιογραφικό τους. Εικοσιτετράωρα ωράρια δίχως διαλείμματα. Καταδικασμένα να απαθανατίζουν ηλιόλουστες μέρες και σιωπηλές νύχτες. Αυτόπτες μάρτυρες των ανθρώπινων αποφάσεων.

Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2013

Μικρές ιστορίες για τον Παπαδιαμάντη


Ὁ Παπαδιαμάντης ἦταν κλειστὸς τύπος. Μιὰ φορὰ ὅμως πῆρε τὸ θάρρος καὶ ἀπήγγειλε στὸν Μητσάκη ἕνα ἐρωτικό του ποίημα. Ἐκεῖνος θέλοντας νὰ τὸν πειράξει:
-Ὥστε ἔτσι, κύριε Ἀλέξανδρε! Ἔχουμε ἔρωτες καὶ τοὺς τραγουδοῦμε τόσο ὄμορφα!
-Ἐγὼ δὲν ἔχω ἔρωτες, ἀποκρίθηκε ὁ Παπαδιαμάντης, χαμηλώνοντας τὰ μάτια. Ὁ ἥρωάς μου ἔχει!

Στὶς ἐφημερίδες δούλευε κυρίως ὡς μεταφραστής. Πάνω σ᾿ αὐτὴ τὴ δουλειὰ εἶχε ἕνα καταχθόνιο μυστικό: Ἔκανε  ἀκατανόητα στὴ μετάφραση τὰ βλάσφημα κηρύγματα τῶν σοφῶν!
«Καταχθόνιο μυστικὸ ἑνὸς χριστιανοῦ καὶ ἁμαρτία ἑνὸς ἁγίου», σημείωσε ὁ Παῦλος Νιρβάνας.

Ὅταν πρωτοπῆγε νὰ δουλέψει στὸ «Ἄστυ», ὁ Κακλαμάνος μὲ κάποια δειλία καὶ ἐπιφύλαξη τοῦ μίλησε καὶ γιὰ τὴν ἀμοιβή:
- Ὁ μισθός σας θὰ εἶναι 150 δραχμές, εἶπε.
Ὁ Παπαδιαμάντης ἔμεινε σκεπτικός, σὰ νὰ λογάριαζε κάτι.
- Μήπως εἶναι λίγα; ρώτησε δειλὰ ὁ Κακλαμάνος, ἕτοιμος νὰ αὐξήσει τὸ ποσό.
- Πολλὲς εἶναι 150! ἀποκρίθηκε ὁ «κοσμοκαλόγερος». Μὲ φθάνουν 100.
Κι ἔφυγε βιαστικὸς καὶ ντροπαλὸς χωρὶς νὰ προσθέσει λέξη.

ΠΗΓΗ: Ποίηση και λογοτεχνία

Τετάρτη 20 Νοεμβρίου 2013

ΕΙΝΑΙ ΠΟΥ...

Είναι που μάθαμε να κοιτάμε προς τα κάτω τα τελευταία χρόνια, στην αρχή με κάποια έκπληξη και αποστροφή, αργότερα με αργή 
συνειδητοποίηση, τώρα τελευταία με βλέμμα βαθύτερης επίγνωσης της ολοένα συνεχιζόμενης εξαθλίωσης.
Η κάθοδος μόνο προς τα κάτω οδηγεί, το δε γίνεται πιο κάτω από δω, ανατρέπεται, και βέβαια γίνεται -το χωνεύουμε πια- και συμφωνούμε... κατηφορίζοντας.
Είναι που καμιά δεκαπενταριά μέρες τώρα διαβάζοντας την επικαιρότητα σε διάφορες ειδησεογραφικές σελίδες στο διαδίκτυο η απόγνωση και οι αυτοκτονίες  έχουν χτυπήσει κόκκινο κι όχι μόνο λόγω οικονομικής δυσπραγίας.
''Ευτυχώς'',  αυτό που υπολείπεται, εκτός των πολιτικών γεγονότων, είναι ροζ ημίγυμνες ή ολόγυμνες ιστορίες προς τέρψη και αγαλλίαση της κενότητας των οφθαλμών και της ψυχής (Κάπως πρέπει να παρηγορηθούμε!)

Είναι που σήμερα η πρώτη σελίδα της Google έχει γεμίσει ζωγραφιές από χαρούμενα προσωπάκια παιδιών μια και η 20η Νοεμβρίου καθιερώθηκε ως παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα του παιδιού.
Όχι για όλα. Εξαιρούνται αυτά:

[…]Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, περισσότερα από 85 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας 5 έως 17 ετών εργάζονται σε όλο τον κόσμο ενώ, σύμφωνα με τα στοιχεία της UNESCO, η πραγματικότητα της παιδικής εργασίας στην Ευρώπη είναι ζοφερή.
Στη Γεωργία εργάζεται το 29% των παιδιών ηλικίας 7 - 14 ετών και το αντίστοιχο ποσοστό στην Αλβανία είναι 19%.
Στη Ρωσία, σύμφωνα με κυβερνητικές εκτιμήσεις, εργάζονται γύρω στο ένα εκατομμύριο παιδιά.
Στην Ιταλία, μια μελέτη τον Ιούνη του 2013, ανέφερε ότι εργάζεται το 5,2% των παιδιών κάτω των 16 ετών.
Στη Βουλγαρία ανήλικα παιδιά εργάζονται μέχρι και 10 ώρες στις καπνοβιομηχανίες και στη Μολδαβία οι διευθυντές των σχολείων, των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και των γεωργικών συνεταιρισμών έχουν υπογράψει συμβάσεις που επιβάλλουν στους σπουδαστές να βοηθούν στη συγκομιδή.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Νιλς Μούιζνιεκς, δήλωσε πριν μερικές εβδομάδες ότι υπάρχει κίνδυνος ραγδαίας αύξησης της παιδικής εργασίας σε χώρες που μαστίζονται από την οικονομική κρίση, όπως η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ιταλία και η Πορτογαλία.]
(Εφημερίδα Το Βήμα 17-10-2013)


Είναι που εν μέσω κυκλώνα  βρίσκεται ακόμα μια φορά η παιδεία ενώ περιμένουμε τον αυθεντικό, με το λαμπερό όνομα Κλεοπάτρα να καταφτάσει για να μας βρέξει με αίγλη βασιλική.
Είναι που μου ’ρχεται στο μυαλό εκείνο το άθλιο εθνικιστικό εμβατήριο, Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει και μου ’ρχεται κλαυσίγελως…
Δεν πεθαίνει;…
Και η ζωή συνεχίζεται. Συνεχίζεται..;

Κυριακή 17 Νοεμβρίου 2013

Νίκος Κυριακίδης, Ζητούνται νεκροί, ο ευρών αμοιφθήσεται

Τιμούμε ή πράττουμε;

Η μοναδική τιμή για το Νοέμβρη του ’73, είναι να θυμηθούμε πόσο πολύ πριν το αυθόρμητο ξέσπασμά του ήταν αδύναμος και αναιμικός, ο πραγματικός "αντιδικτατορικός αγώνας". Πόσο ελάχιστοι και ανεπαρκείς είμαστε και σήμερα, για μιαν ακόμη φορά.
Αγοραφοβία μέσα στην εξαθλίωση, απόγνωση μέσα στον καθημερινό εξευτελισμό.
Συνηθίζουμε όλο και πιο πολύ, το κελί μας.
Άχρηστα είναι τ’ αυτομαστιγώματα, οι επετειακές αναμνήσεις κάποιου παρελθόντος, δίχως απαίτηση του καθενός από τον εαυτό του και τους συντρόφους του, να αλλάξουμε τα πάντα.
Το αύριο θα έρθει… ας πνίξουμε την αφωνία της πράξης μας. Δε θα προλάβουμε "εμείς" οι ίδιοι κάτι; Μα "η ζωή είναι μακριά, πολύ"…μακριά από την όποια επανάληψη, την όποια μεταφυσική προσμονή, μεγάλης – ατέλειωτης βίωσης η ίδια, πριν από μας και πολύ μετά από μας.
Η σαχλή μας τωρινή ποίηση, αμήχανη, εξυπνακίστικη, δήθεν πιασιάρικη και λαϊκίστικη αλλά βέβαια χωρίς ακροατήριο, ας μιλήσει -με όποιους θα το μπορέσουν- με το μόνο που μπορεί ακόμη να κάνει, ως φαίνεται. Με την αλήθεια της και την αναφορά της, Στον "άλλον". (ένα μικρό μη επετειακό ποιηματάκι. Τα πιο σημαντικά θα τα γράψουν, ήδη τα γράφουν, άλλοι… πιο νέοι, λιγότερο φθαρμένοι, πιο τσαμπουκαλεμένοι, όπως και τότε)

«Ζητούνται νεκροί, ο ευρών αμοιφθήσεται»

Πήρατε τα σημερινά σας αντικαταθλιπτικά;
Αγαπήσατε εθιμοτυπικά και σήμερα τα ταίρια σας;
Μήπως και θυμηθήκατε την πρώτη σας ανατριχίλα από φόβο;
Σκουπίσατε καλά τα αίματα κάτω απ' το κρεβάτι;
Τρώτε ακόμη τα χέρια σας σε άτοκες δόσεις;
Παίρνετε κάτι απ' τη σύνταξη της μάνας σας;
Αποφεύγετε τους καθρέπτες;
Τσαλακώσατε πρόσφατα τη μύτη σας να μυρίσετε τη μυρωδιά της;
Πλυθήκατε μετά μια-δυο άντε τρείς μέρες, έτσι δεν είναι;
Πέρασαν οι νεκροί σας στο όνειρο χωρίς να μιλήσουν, μόνο χαμογελώντας;
Μάθατε τεχνικές να κάνετε γλυκά, κρεατικά, σεξ όπως ποτέ άλλοτε;
Κλαίτε συχνά, αλλά μονάχα τον εαυτό σας, έτσι δεν είναι;
Σας ηρεμούν οι λάμπες το βράδυ, ναι;
Ζητούνται ζωντανοί, θα προτιμηθούν νέοι κατά προτίμηση καυγατζήδες.

Πηγή:  to koskino

Παρασκευή 15 Νοεμβρίου 2013

Ο ΚΗΠΟΣ ΤΗΣ ΑΧΑΡΙΣΤΙΑΣ - Ένα πεζό κείμενο του Κώστα Καρυωτάκη

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Αλεξανδρινή Τέχνη", Γ' , 8-9, Αύγουστος-Σεπτέμβριος 1929. Το χειρόγραφο σώζεται σήμερα στο αρχείο του Γ. Θ. Καρυωτάκη. Είναι καθαρογραμμένο με μελάνι από τη μια όψη ενός φύλλου 31Χ21 εκ.

Θα καλλιεργήσω το ωραιότερο άνθος. Στις καρδιές των ανθρώπων θα φυτέψω την Αχαριστία. Ευνοϊκοί είναι οι καιροί, κατάλληλος ο τόπος. Ο άνεμος τσακίζει τα δέντρα. Στη νοσηρή ατμόσφαιρα ορθώνονται φίδια. Οι εγκέφαλοι, εργαστήρια κιβδηλοποιών. Τερατώδη νήπια τα έργα, υπάρχουν στις γυάλες. Και μέσα σε δάσος από μάσκες, ζήτησε να ζήσεις. Εγώ θα καλλιεργήσω την Αχαριστία.

Όταν έρθει η τελευταία άνοιξις, ο κήπος μου θα 'ναι γεμάτος από θεσπέσια δείγματα του είδους. Τα σεληνοφώτιστα βράδια, μονάχος θα περπατώ στους καμπυλωτούς δρόμους, μετρώντας αυτά τα λουλούδια. Πλησιάζοντας με κλειστά μάτια τη βελούδινη, σκοτεινή στεφάνη τους, θα νιώθω στο απρόσωπο τους αιχμηρούς των στημόνες και θ' αναπνέω το άρωμά τους.
Οι ώρες θα περνούν, θα γυρίζουν τ' άστρα, και οι αύρες θα πνέουν, αλλά εγώ, γέρνοντας ολοένα περσότερο, θα θυμάμαι....

Θα θυμάμαι τις σφιγμένες γροθιές, τα παραπλανητικά χαμόγελα και την προδοτική αδιαφορία.
θα μένω ακίνητος ημέρες και χρόνια, χωρίς να σκέπτομαι, χωρίς να βλέπω, χωρίς να εκφράζω τίποτε άλλο. Θα είμαι ολόκληρος μια πικρή ανάμνησις, ένα άγαλμα που γύρω του θα μεγαλώνουν τροπικά φυτά, θα πυκνώνουν, θα μπερδεύονται μεταξύ τους, θα κερδίζουν τη γη και τον αέρα. Σιγά σιγά οι κλώνοι τους θα περισφίγγουν το λαιμό μου, θα πλέκονται στα μαλλιά μου, θα με τυλίγουν με ανθρώπινη περίσκεψη.
Κάτου από τη σταθερή τους ώθηση, θα βυθίζομαι στο χώμα.
Και ο κήπος μου θα είναι ο κήπος της Αχαριστίας.

ΠΗΓΗ: Ποίηση και Λογοτεχνία

Τετάρτη 13 Νοεμβρίου 2013

ΛΕΞΕΙΣ

Είναι δύσκολη και βασανιστική κυρίως η αφετηρία. Η πρώτη λέξη. Τολμάς όμως γύρω  απ’ αυτήν να στήνεις τα διάσπαρτα κομμάτια του είναι σου.
Ύστερα η διαδικασία εξακολουθεί να είναι επίπονη αλλά όχι τόσο όσο στην αρχή. Κάπου θα σε οδηγήσει εκείνη κι όχι εσύ αυτήν.
 Είναι μια μάχη άνευ σημασίας αποτελέσματος. Νίκη ή ήττα δεν υπάρχει όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με τη λευκότητα ενός φύλλου χαρτιού ή με τη σελίδα του word στην οθόνη του υπολογιστή. Εκτός κι αν βιοπορίζεσαι απ' αυτό. Αλλά εκεί είναι αλλιώς οι όροι του παιχνιδιού.
Για τους υπόλοιπους, μη επίδοξους συγγραφείς αλλά γράφοντες είναι ένας τρόπος ανάγνωσης των συμβάντων του έξω κόσμου, των τραυμάτων ή των θαυμάτων του έσω –δικού τους κόσμου, η προσωπική αποκωδικοποίηση του νοήματος ορατών τε και αοράτων.
Το κρυμμένο ερωτηματικό της πρώτης λέξης οικοδομεί μια σειρά από σκέψεις, στην προκειμένη -δική μου- περίπτωση άναρχες. Είναι ένας τρόπος απόδρασης, μια οδός αποσυμφόρησης από την πίεση. Ούτως ή άλλως άναρχη είναι και η ζωή. Άναρχη και απρόβλεπτη γι’ αυτό δε θέλουμε να τη χάσουμε. Ακόμα κι αν στις μέρες μας τείνει διαρκώς προς την αισχρότητα και την ευτέλεια.
«Ό,τι γράφουμε συμβαίνει, αλλά τίποτε δε συμβαίνει όπως το γράφουμε», λέει ο Γκαίτε. Τότε γιατί το γράφουμε;
Γιατί είναι ένας τρόπος οι λέξεις, για κάποιους ο μοναδικός που υπάρχει.
Συναντάς αλλιώς τον εαυτό σου. Συναντάς αλλιώς και τους άλλους.
Και πρέπει να ξαναβρεθεί ή να ξαναεφευρεθεί αυτός ο δρόμος για να ενώσει πάλι το κομμένο νήμα της ιστορίας του ανθρώπου και της συνέχειας του πολιτισμού.

Σάββατο 9 Νοεμβρίου 2013

“Ο κόσμος όπως τον βλέπω εγώ” – Αϊνστάιν, 1931

“Σε τι παράξενη κατάσταση βρισκόμαστε εμείς οι θνητοί! Καθένας από εμάς βρίσκεται εδώ για μια σύντομη επίσκεψη δεν γνωρίζει για ποιο σκοπό, αν και μερικές φορές νομίζει ότι τον αισθάνεται. Αλλά από την οπτική γωνία της καθημερινής ζωής, χωρίς να εμβαθύνουμε, υπάρχουμε για τον συνάνθρωπο μας – καταρχάς για αυτούς στων οποίων τα χαμόγελα και την ευημερία στηρίζεται όλη η ευτυχία μας και αμέσως μετά για όλους αυτούς που δεν γνωρίζουμε προσωπικά και με την μοίρα των οποίων είμαστε ενωμένοι με τον δεσμό της συμπόνοιας.

Εκατό φορές κάθε μέρα, θυμίζω στον εαυτό μου ότι η εσωτερική και εξωτερική ζωή μου εξαρτάται από την εργασία των άλλων ανθρώπων, ζωντανών και νεκρών, και ότι πρέπει να υπερβάλω εαυτόν για να μπορέσω να δώσω στο ίδιο μέτρο με το οποίο έχω λάβει και συνεχίζω να λαμβάνω. Με ελκύει η απλή ζωή και συχνά καταπιέζομαι από το αίσθημα ότι απορροφώ μια μη αναγκαία ποσότητα από την εργασία των συνανθρώπων μου. Θεωρώ τις ταξικές διαφορές αντίθετες προς την δικαιοσύνη και, σε τελική ανάλυση, βασισμένες στον εξαναγκασμό. Θεωρώ επίσης ότι η απέριττη ζωή κάνει καλό σε όλους, φυσικά και πνευματικά...

Σίγουρα δεν πιστεύω στην ανθρώπινη ελευθερία με την φιλοσοφική έννοια. Όλοι δρουν όχι μόνο υπό την επιρροή ενός εξωτερικού καταναγκασμού αλλά επίσης σύμφωνα και με μια εσωτερική ανάγκη. Η ρήση του Σοπενχάουερ, ότι “ο άνθρωπος μπορεί να δρα όπως αυτός θέλει, αλλά όχι να θέλει όπως αυτός θέλει” αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για εμένα από την νεότητα μου και μια συνεχή παρηγοριά και μια αμείωτη πηγή υπομονής στις δυσκολίες της ζωής, της δικιάς μου και των άλλων. Αυτό το συναίσθημα φιλεύσπλαχνα μετριάζει την αίσθηση υπευθυνότητας που τόσο εύκολα μπορεί να σε παραλύσει, και μας εμποδίζει στο να πάρουμε τους εαυτούς μας και τους άλλους ανθρώπους πολύ σοβαρά· συντελεί σε μια άποψη της ζωής στην οποία το χιούμορ, προπαντός, έχει την θέση που του αρμόζει.

Το να αναρωτιέσαι το νόημα ή το αντικείμενο της ύπαρξής σου ή της δημιουργίας γενικά μου έμοιαζε πάντα παράλογο από αντικειμενικής απόψεως. Και όμως ο καθένας έχει συγκεκριμένα ιδανικά που καθορίζουν την κατεύθυνση των προσπαθειών του και των κρίσεων του. Υπό αυτήν την έννοια ποτέ δεν κοίταξα την ευκολία και την ευτυχία σαν αυτοσκοπούς – μια τέτοια ηθική βάση βρίσκω ως πιο αρμόζουσα για ένα κοπάδι γουρούνια. Τα ιδανικά που φώτισαν τον δρόμο μου και κατ’ επανάληψη μου έδωσαν κουράγιο να αντιμετωπίζω την ζωή πρόσχαρα, ήταν η Αλήθεια, η Καλοσύνη και η Ομορφιά. Χωρίς την αίσθηση συντροφικότητας με ανθρώπους του ιδίου πνεύματος, της ενασχόλησης με τον στόχο, τον αιώνια ανέφικτο στον τομέα της τέχνης και της επιστημονικής έρευνας, η ζωή θα μου φαινόταν κενή. Τα συνηθισμένα αντικείμενα της ανθρώπινης προσπάθειας – ιδιοκτησία, εξωτερική επιτυχία, πολυτέλεια – μου φαινόντουσαν πάντα άξια περιφρονήσεως.

Η παθιασμένη αίσθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και υπευθυνότητας πάντα αντιπαραβαλλόταν παράξενα με την σαφή μου ελευθερία από την ανάγκη για απευθείας επαφή με άλλα ανθρώπινα όντα και κοινότητες. Βαδίζω το δικό μου δρόμο και ποτέ δεν άνηκα στη χώρα μου, το σπίτι μου, τους φίλους μου ή ακόμα και στην οικογένεια μου, με όλη μου την καρδιά· αντιμέτωπος με όλους αυτούς τους δεσμούς ποτέ δεν έχασα το επίμονο αίσθημα της απόσπασης, της ανάγκης για μοναξιά – ένα αίσθημα που αυξάνεται με τα χρόνια. Οι άνθρωποι αποκτούν απότομα συνείδηση, χωρίς να το μετανιώσουν, των ορίων της πιθανότητας για αμοιβαία κατανόηση και συμπόνοια με τους συνανθρώπους τους. Ένας τέτοιος άνθρωπος χωρίς αμφιβολία χάνει ένα μέρος της εγκαρδιότητας και της αθωότητας· από την άλλη, είναι κατά πολύ περισσότερο ανεξάρτητος από απόψεις, συνήθειες και κρίσεις των συνανθρώπων του και αποφεύγει τον πειρασμό να βασιστεί σε τέτοια ανασφαλή θεμέλια.

Το πολιτικό ιδεώδες μου είναι αυτό της δημοκρατίας. Ας είναι ο κάθε άνθρωπος σεβαστός σαν άτομο και κανένας να μην γίνεται είδωλο. Είναι μια ειρωνεία της μοίρας ότι εγώ ο ίδιος έχω γίνει αποδέκτης υπερβολικού θαυμασμού και σεβασμού από τους συνανθρώπους μου χωρίς εγώ ούτε να ευθύνομαι και ούτε να το αξίζω. Η αιτία για αυτό ίσως να είναι η επιθυμία, ανέφικτη για τους πολλούς, να κατανοήσουν την μία ή δύο ιδέες τις οποίες έχω με τις ασθενικές δυνάμεις μου επιτύχει μέσω ακατάπαυστου αγώνα. Γνωρίζω πολύ καλά ότι είναι απαραίτητο για την επιτυχία κάθε σύνθετου εγχειρήματος, ότι ένας άνθρωπος θα πρέπει να κάνει την σκέψη και να κατευθύνει και γενικά να φέρει την ευθύνη. Αλλά αυτοί που καθοδηγούνται δεν πρέπει να αναγκάζονται, θα πρέπει να μπορούν να διαλέγουν τον αρχηγό τους. Ένα αυταρχικό σύστημα καταναγκασμού, κατά την άποψη μου, σύντομα αποσυντίθεται. Γιατί η δύναμη πάντα έλκει ανθρώπους χαμηλής ηθικής, και πιστεύω ότι είναι ένας αμετάβλητος κανόνας ότι τους ιδιοφυείς τυράννους, τους διαδέχονται αχρείοι. Γι’ αυτό το λόγο πάντα εναντιώθηκα σε συστήματα όπως αυτά που βλέπουμε στην Ιταλία και την Ρωσία σήμερα. Αυτό το οποίο έχει επιφέρει δυσφήμιση στην επικρατούσα σημερινή μορφή δημοκρατίας της Ευρώπης δεν μπορεί να αποδοθεί στην ιδέα της δημοκρατίας, αλλά στην έλλειψη σταθερότητας των αρχηγών των κυβερνήσεων και στον απρόσωπο χαρακτήρα του εκλογικού συστήματος. Πιστεύω ότι από αυτήν την άποψη οι ΗΠΑ έχουν οργανωθεί καλύτερα. Έχουν ένα υπεύθυνο Πρόεδρο που εκλέγεται για μια επαρκή περίοδο και έχει επαρκή αρμοδιότητα για να είναι υπεύθυνος στις πράξεις του. Από την άλλη, αυτό που εκτιμώ στο δικό μας πολιτικό σύστημα είναι η πιο εκτεταμένη πρόνοια που υπάρχει για το άτομο σε περίπτωση ασθένειας ή ανάγκης. Αυτό που πραγματικά αξίζει στην παρέλαση της ανθρώπινης ζωής μου φαίνεται ότι δεν είναι η Πολιτεία αλλά το δημιουργικό, ευαίσθητο άτομο, η ατομικότητα· αυτή μόνη της δημιουργεί το ευγενές και το μεγαλειώδες, ενώ το κοπάδι σαν τέτοιο παραμένει αμβλύ στη σκέψη και αμβλύ στο συναίσθημα.

Αυτό το θέμα με φέρνει στο χειρότερο γνώρισμα της φύσης του κοπαδιού, το στρατιωτικό σύστημα, το οποίο απεχθάνομαι. Το ότι ένας άνθρωπος μπορεί να αντλήσει ευχαρίστηση στο να παρελαύνει σε σχηματισμό στον τόνο μιας μπάντας είναι αρκετό για να με κάνει να τον περιφρονήσω. Ο μεγάλος εγκέφαλος του, του δόθηκε από λάθος· μια σπονδυλική στήλη ήταν όλο κι όλο ότι χρειαζόταν. Αυτό το σημάδι πανώλης του πολιτισμού θα έπρεπε να καταργηθεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Ηρωισμός από διαταγή, παράλογη βία, και όλες οι δηλητηριώδεις ανοησίες που κάνει στο όνομα του πατριωτισμού – πόσο τα μισώ όλα αυτά! Ο πόλεμος μου φαίνεται ένα πρόστυχο και ποταπό πράγμα: Καλύτερα να με κόβανε κομμάτια από το να πάρω μέρος σε τέτοιο αποτροπιασμό. Και όμως, παρ’ όλα αυτά, τόσο υψηλή είναι η άποψη μου για την ανθρώπινη φυλή που πιστεύω ότι αυτή η λάμια θα είχε από καιρό εξαφανιστεί, αν ο υγιής νους των εθνών δεν είχε συστηματικά διαφθαρεί από τα εμπορικά και πολιτικά συμφέροντα που ενεργοποιούνται μέσω των σχολείων και του Τύπου.

Το ωραιότερο πράγμα που μπορούμε να έχουμε την εμπειρία του είναι το μυστηριώδες. Είναι το θεμελιώδες συναίσθημα το οποίο βρίσκεται στο λίκνο της αληθινής τέχνης και της αληθινής επιστήμης. Αυτός που το γνωρίζει και δεν μπορεί πια να το θαυμάσει, να αισθανθεί έκπληξη, είναι σαν νεκρός, ένα σβησμένο κερί. Η εμπειρία του μυστηρίου – ακόμα κι αν ήταν αναμεμειγμένη με φόβο – ήταν αυτή που προκάλεσε την θρησκεία. Η γνώση της ύπαρξης πραγμάτων στα οποία δεν μπορούμε να διεισδύσουμε, των εκδηλώσεων της βαθύτερης λογικής και της πιο αστραποβολούσας ομορφιάς, τα οποία είναι προσβάσιμα στη λογική μας στις πιο βασικές τους μορφές – είναι αυτή η γνώση και αυτό το συναίσθημα που συνιστούν την πραγματικά θρησκευτική συμπεριφορά· υπό αυτήν την έννοια και μόνο υπό αυτήν, είμαι ένας βαθύτατα θρησκευόμενος άνθρωπος. Δεν μπορώ να συλλάβω ένα Θεό που ανταμείβει και τιμωρεί τα δημιουργήματα του, ή έχει θέληση του ίδιου είδους μ’ αυτή που εμείς αντιλαμβανόμαστε στους εαυτούς μας. Ένας άνθρωπος που μπορεί να επιζήσει του φυσικού θανάτου του είναι επίσης πέρα από την κατανόηση μου, ούτε θα επιθυμούσα να ήταν αλλιώς· τέτοιες ιδέες είναι για τους φόβους ενός παράλογου εγωισμού αδύναμων ψυχών. Είναι αρκετό για εμένα το μυστήριο της αιωνιότητας της ζωής, και ο υπαινιγμός της θαυμαστής δομής της πραγματικότητας, μαζί με την ειλικρινή προσπάθεια να κατανοήσω ένα μέρος, που δεν μπορεί ποτέ να είναι τόσο μικρό, του λόγου που αποκαλύπτει τον εαυτό του στη φύση.”

από τον 13ο τόμο της σειράς Living Philosophies (New York 1931) , σελ 3-7

ΠΗΓΗ: “Ο κόσμος όπως τον βλέπω εγώ” – Αϊνστάιν, 1931 - RAMNOUSIA

Τετάρτη 6 Νοεμβρίου 2013

ATITΛΟ

To αλλόκοτο υποθάλπεται στις πιο συνηθισμένες μέρες. Ο παραλογισμός ελλοχεύει εκεί που άνθρωποι και πράγματα βρίσκονται υπό αυστηρή καθοδήγηση ή υπό πλήρη αναρχία.
Ο  ύποπτα αναιμικός καιρός των προηγούμενων ημερών -που σήμερα μετατράπηκε σε καταιγίδα- συνάμα με τη γνωστή  περίπου ειδησεογραφία -αλλάζουν οι ηθοποιοί αλλά το έργο παραμένει με επουσιώδεις αλλαγές το ίδιο- στεριώνοντας το ένα πόδι στο προσυμφωνημένο, στην ασφαλή αγκαλιά του κοινότοπου και το άλλο στον αέρα, κάποιοι φιλοσοφούν το επόμενο βήμα:
Μπρος ή πίσω ή σταθερά εδώ; Το πρώτο υποδηλώνει ρίσκο, το δεύτερο οπισθοχώρηση, άκρως  επικίνδυνη αλλά  απαραίτητη όταν πρόκειται για ανασύνταξη, το τρίτο είναι αυτό που γενικά μας συμβαίνει. Λέω λοιπόν ότι με το βλέμμα όχι ψηλά αλλά ευθύγραμμα, κερδίζεις τουλάχιστον μια στοιχειώδη ισορροπία. Όσο για τα περασμένα μεγαλεία ανήκουν σε παρελθόντα χρόνο κι αν  τα νοσταλγήσεις πέραν του δέοντος ή του επιτρέποντος θα την πατήσεις σαν τη γυναίκα του Λωτ, η οποία εδέησε να γίνει στήλη άλατος αλλά κέρδισε ερήμην της την υστεροφημία.
Και τι μ’ αυτό;
Παραμύθια της Βίβλου, χρήσιμα μέχρι να μεγαλώσουμε και να ενηλικιωθούμε πριν αποφασίσουμε να πιστέψουμε σε άλλα χειρότερα γιατί σ’ αυτά οι γραφές είναι δικές μας κι ότι γράφει δεν ξεγράφει, αυτό το αναθεματισμένο  scripta manent είναι πέρα για πέρα αληθινό αλλά μπορείς να το αποκηρύξεις, αποκηρύσσοντας πρώτα τον εαυτό σου και επιλέγοντας μια από τις τόσες άλλες λευκές σελίδες εκτός κι αν περιμένεις το σύμπαν να συνωμοτήσει, πράγμα μάλλον απίθανο.
Στην ουσία όσες περισσότερες οι καταφάσεις πάνω στις οποίες δρομολογήσαμε την πορεία μας τόσο μεγαλύτερο το ερωτηματικό του νοήματος. Κατά συνέπεια η άρνηση έπεται και το οικείο προλειαίνει το έδαφος για το ανοίκειο.
Και το  τίμημα του ανοίκειου μια δεδομένη στιγμή πληρώνεται απ’ όλους, πιο ακριβά από εκείνους που νομίζουν ότι η είσοδος στην παράσταση της ζωής είναι ελεύθερη. Αλλά μήπως ήταν κάποτε;

Σάββατο 2 Νοεμβρίου 2013

ΔΥΟ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΛΕΙΤΟΥ ΚΥΡΟΥ

Προσωπείο

Δεν έδειχνε σε κανέναν το τραύμα του                     

Αναπηρία προχωρημένου βαθμού
Κι ωστόσο υπεράνω πάσης υποψίας
Τις νύχτες άνοιγε μυστικά συρτάρια
Άπλωνε μέλη τεχνητά στον καθρέφτη
Συναρμολογούσε ηλικίες χαμόγελα                                          
Το πρωί αναστέναζε νικημένος
Αποσυρόταν
Κάποτε θ' ανακάλυπταν ήταν επόμενο την αδυναμία του
Ασυμβίβαστη άλλωστε προς το επάγγελμά του
Ήταν εκτιμητής του χρόνου



Ψιλή κυριότης

ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ συμφύρεται με αριθμούς
Με υπεξαιρέσεις φωτός
Με τροχοφόρα με κρότους
Με ανθρώπους που φράζουν αποπνικτικά
Το χώρο του γραφείου


Τη νύχτα κλειδώνεται μες στο δωμάτιο
Φορεί τις λεπτές στιλπνές φτερούγες
Κι ανασηκώνει μεγάλες πέτρες τ' ουρανού

Ερευνά

Δεν ξέρει πως τα τυχόν ευρήματα

Θ' ανήκουν στην κυριότητα του Χρόνου.

Εν όλω Συγκομιδή (1943 - 1997), εκδ. Άγρα και από το ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ της "ΑΥΓΗΣ", 3/8/2012 με ανθολόγο του Αυγούστου τον Κωστή Θεοδωρόπουλο.